Eğer hayatınızda varolan şemalarınızla yüzleşmekte zorlanıyorsanız, değişime karşı direnç gösteriyor olabilirsiniz. Bu direnç mekanizmalarını inceleyebiliriz. Şemalara dair daha detaylı bilgiye sahip olmak isterseniz “Şema ve Şema Terapi Nedir?” başlıklı yazımı okuyabilirsiniz.
1- Şemanızı kabul etmek ve sorumluluğunu almak yerine onu “telafi” ediyor olabilirsiniz. Bu telafiler başkalarını suçlayarak, daha fazla çalışarak, insanları daha fazla etkileyerek, insanları mutlu ederek ya da daha fazla kazanarak kendini gösterebilmektedir. Bunların farkına varmanız bile şemanızla yüzleşmek için bir fırsat olacaktır.
2- Şemanızı “deneyimlemekten kaçıyor” olabilirsiniz. Kaçmak en yaygın olumsuz başetme mekanizmasıdır. Kaçma sadece yaşadığınız acıları, sorunları ve ailenizi düşünmekle kendini göstermez. Hislerinizi kapatma, aşırı yeme, aşırı çalışma, alkol ve madde kullanımı ile sorunlarınızdan kaçma yolunu da tercih edebilirsiniz. Evet sorunlara yüzünü dönmek çok acı verici ve ne yapacağınızı bilmiyorsunuz belki. Ancak ya şemanızda takılıp kalacaksınız ya da en sonunda ondan kurtulup özgürleşeceksiniz. Bu tercih yalnızca sie ait.
Değişimin getirdiği bu deneyimi, çocukluğunuzda yaşadığınız acıları hissetmek için kendinize izin vermelisiniz. Örneğin bunun için ebeveynlerinizle ilgili eleştirilerinizi ya da ona karşı savunmasız olduğunuz yanları barındıran bir mektup yazıp notlar alabilirsiniz. Bu notu kimseyle paylaşmak zorunda değilsiniz. Başka bir yol olarak, geliştirdiğiniz yemek yeme, alkol kullanımı ya da aşırı çalışma gibi kaçınma davranışlarını bir süre durdurmaya çalışabilirsiniz. Bu şekilde gerçekte olan şeyleri deneyimlemeye daha kolay izin vermiş olacaksınız.
3- Şemanızı kendinize karşı çürütmeyip hala rasyonel bir şekilde “doğru olduğunu” kabul ediyorsunuzdur. Şemanızın doğru olduğuna inanmayı devam ettirmeniz şemanızı değiştirmenizin önunde bir engel olacaktır. Değişim için, şemanızdan yeterince şüphe duymanız bu yolda ilerlemenizi kolaylaştıracaktır. Şemalar bir kerede yok olmadığından onları teker teker ele alarak daha rasyonel olan fikirlerinize odaklanabilirsiniz.
4- “Çok zor olan bir şema ve görev ile başlamak”dirence geçmenize neden olabilir. Bu nedenle ilerleyeceğiniz adımları parçalara bölerek gerçekleştirebilirsiniz. Daha kolay adımlarla başlayarak yavaşça zor adımlara doğru ilerleyebilirsiniz.
5- Mantıklı seviyede şemanızın yanlış olduğunu fark edip ancak “duygusal olarak hala onun gerçek olduğunu” hissedebilirsiniz. Bu da genelde çok sık görülen bir direnç tipidir. Ancak şemalara tutundukça hiçbir fayda sağlamadığını görürüz. Bu nedenle sağlıklı baş etme yollarından ilerleyerek bizi iyi hissettirmeyen eski davranış kalıplarımızdan ziyade daha işlevsel yolları tercih etmemiz şemalarla savaşma yolunda fayda sağlayacaktır.
6- Değişim hakkında “sistemli ve disiplinli” olmayabilirsiniz. Değişim uzun süreli sistemli ve düzenli çalışma ile gerçekleşebilir. Bittiğini düşünüp çaba sarf etmeyi bıraktığınızda şemalarınız yeniden canlanabilir. Bu nedenle her gün kendinizi değerlendirin. Neyin şemayla alakalı olduğu neyin şemanızla olmadığını yavaş yavaş daha iyi anlayana kadar bu deneyimi yapmaya devam etmeniz iyi bir pratik olacaktır.
7- Planınızda “önemli bir öğeyi kaçırıyor” olabilirsiniz. Bu durumda ilerlemeniz için gerekli değişim adımınızı kaçırıyor, şemanızı pekiştiren düşünceleri, duyguları ve davranışları muhtemelen tam olarak anlamıyorsunuzdur. Gözden kaçırabileceğiniz davranışları tekrardan ele alabilirsiniz.
8- Problemleriniz kendinizin düzeltemeyeceği kadar “derin, kökenli ve yerleşik” olabilir. Bütün çabalarınıza rağmen hala şemanız hayatınızı yönlendiriyor olabilir. Tek başına değişemiyorsanız bir terapiye başlamanız faydalı olacaktır.
Şemaların değişebilmesine yönelik olan, “Şemalar Değişir Mi?” ve “Şemalar Nasıl Değişir?” yazıları da okuyabilirsiniz.
